PENSIJILAN PENGURUSAN HUTAN DI SEMENANJUNG MALAYSIA

Pensijilan pengurusan hutan adalah merupakan salah satu mekanisme pengukuran pengurusan hutan bagi membantu mengurangkan proses penyahhutanan, melindungi kawasan tadahan dan kualiti air, memulihara alam sekitar dan mengekalkan kelangsungan sumber daya hutan serta meningkatkan ekonomi bagi penduduk setempat yang bergantung pada hasil hutan selaras dengan Dasar Perhutanan Semenanjung Malaysia.

Kriteria dan Petunjuk Malaysia (MC&I) untuk Pengurusan Hutan Mampan (PHM) atau singkatannya MC&I SFM adalah standard kebangsaan pensijilan pengurusan hutan yang menetapkan keperluan-keperluan untuk pensijilan sistem pengurusan hutan mampan bagi unit pengurusan hutan (FMU) yang ditentukan, sama ada hutan asli atau ladang hutan. Standard ini menggantikan MC&I (Hutan Asli) dan MC&I Ladang Hutan.v2 sebagai standard yang akan digunakan untuk pensijilan pengurusan hutan bagi hutan asli dan ladang hutan di Malaysia.

Penggabungan dan penyelarasan kedua-dua standard pensijilan pengurusan hutan ini adalah untuk membolehkan penggunaan masa dan sumber daya yang lebih efisien. Secara amnya perubahan yang berlaku adalah seperti menghadkan penukaran ladang hutan kepada guna tanah lain, penukaran hutan asli kepada ladang hutan tidak memberi kesan negatif kepada kawasan yang mempunyai stok karbon yang tinggi, keperluan prosedur untuk meminimumkan kerosakan akibat tumpahan minyak dan keperluan untuk meminimumkan penggunaan baja untuk pengurusan hutan semula jadi dan ladang hutan serta pertambahan dalam aspek pemuliharaan, faedah ekonomi dan sosial.

Standard ini telah direka untuk menyokong dan mengukuhkan rangka kerja pengawalseliaan di dalam kawasan operasi pengurus hutan, di mana pematuhan undang-undang adalah keperluan minimum. Ia adalah set keperluan-keperluan yang menyokong pencapaian pengurusan hutan mampan yang mana berkemungkinan melangkaui had perundangan minimum untuk memenuhi keperluan pensijilan daripada aspek sosial, alam sekitar dan ekonomi.

Standard ini disusun sejajar dengan sembilan (9) Prinsip seperti berikut:

• Prinsip 1: Pematuhan kepada Undang-Undang

• Prinsip 2: Hak Pegangan dan Penggunaan serta Tanggungjawab

• Prinsip 3: Hak-Hak Orang Asal

• Prinsip 4: Hubungan Masyarakat dan Hak-Hak Pekerja

• Prinsip 5: Faedah-Faedah daripada Hutan

• Prinsip 6: Impak Alam Sekitar

• Prinsip 7: Rancangan Pengurusan

• Prinsip 8: Pemantauan dan Penilaian
• Prinsip 9: Penyelenggaraan Kawasan yang Mempunyai Nilai Pemuliharaan yang Tinggi

Keperluan-keperluan dalam standard ini diguna pakai untuk kedua-dua hutan asli dan ladang hutan kecuali dinyatakan secara khusus dalam Kriteria atau Petunjuk atau Verifier, dan mesti dipatuhi sepanjang aktiviti-aktiviti yang dilaksanakan di dalam Unit Pengurusan Hutan (FMU) sama ada oleh pemilik, pengurus, kontraktor, pengendali atau pekerja-pekerja yang terlibat dalam aktiviti-aktiviti pengurusan FMU. Sehingga kini tujuh (7) FMU iaitu negeri Johor, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Selangor, Terengganu dan Kedah telah menerima Sijil Pengurusan Hutan di bawah standard MC&I SFM yang melibatkan kawasan Hutan Simpanan Kekal (HSK) seluas 4.054 juta ha. Dokumen standard MC&I SFM adalah seperti di Lampiran 1.

Dokumen Kriteria dan Petunjuk Malaysia untuk Pengurusan Hutan Mampan

 Sijil Pengurusan Hutan MC&I (Hutan Asli)

PEMBANGUNAN DAN PELAKSANAAN KRITERIA DAN PETUNJUK PENGURUSAN HUTAN DI SEMENANJUNG MALAYSIA

Usaha perumusan kriteria dan petunjuk sebagai standard pengukur untuk pengurusan hutan secara berkekalan telah mula dilaksanakan di Semenanjung Malaysia pada tahun 1994 berdasarkan ITTO Criteria and Indicators For Sustainable Forest Management yang diterbitkan pada tahun 1992. Lanjutan daripada itu, satu dokumen yang dikenali sebagai Kriteria, Petunjuk, Aktiviti dan Spesifikasi Pengurusan untuk Pensijilan Pengurusan Hutan Di Semenanjung Malaysia telah dihasilkan.

Standard ini telah diuji pemakaiannya di negeri Pahang, Selangor dan Terengganu menerusi satu projek perintis kerjasama Malaysia – The Netherlands pada pertengahan tahun 1996. Hasil kajian projek perintis ini telah dibincangkan dalam beberapa forum yang diadakan pada tahun 1998 dan 1999. Beberapa faktor, pandangan atau perkembangan penting terhadap kriteria dan petunjuk telah diambilkira. Di antaranya termasuklah:

• Penerimapakaian Dutch Minimum Standards oleh pihak The Netherlands sebagai standard pengurusan hutan yang baik;
• Penerimapakaian ITTO Criteria and Indicators for Sustainable Forest Management of Natural Tropical Forests, 1998 di Malaysia; dan
• Hasil sesi-sesi rundingan di peringkat wilayah dan kebangsaan pada tahun 1999 untuk merumuskan satu standard nasional bagi pensijilan pengurusan hutan.

Output daripada perbincangan di forum-forum ini adalah penghasilan dokumen bertajuk Malaysian, Criteria, Indicators, Actitivies and Standards of Performance (MC&I) for Forest Management Certification (Forest Management Unit Level), Peninsular Malaysia bertarikh 23 Disember 1999. Dokumen Standard ini lebih dikenali sebagai MC&I (2001). Secara ringkasnya, standard yang dibangunkan tersebut adalah seperti berikut:

Standard MC&I (2001) yang dilaksanakan di lapan (8) buah negeri iaitu Johor, Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Selangor dan Terengganu telah menerima beberapa permintaan telah diutarakan agar standard ini diperlengkapkan lagi bagi memberi pertimbangan yang lebih munasabah dan menyeluruh kepada kehendak perlindungan alam sekitar, ekologi, sosial dan kepelbagaian biologi.

Hasil daripada kajian semula, dokumen bertajuk Malaysian Criteria and Indicators for Forest Management Certification [MC&I (2002)] telah diterimapakai sebagai Standard untuk penilaian dan Pensijilan Pengurusan Hutan pada tahun 2004. Secara ringkasnya, Prinsip, Kriteria dan Indikator dan juga Verifier di bawah standard MC&I (2002) untuk Semenanjung Malaysia adalah seperti berikut:

Selaras dengan amalan antarabangsa dan proses penetapan standard untuk pembangunan standard pensijilan yang diterima pakai di bawah Skim Pensijilan Kayu Malaysia (MTCS), di mana ianya memerlukan supaya kajian semula dijalankan sekurang-kurangnya setiap lima (5) tahun sekali untuk memastikan penambahbaikan dibuat secara berterusan. Untuk tujuan ini, Standards Review Committee (SRC) yang merupakan forum pelbagai pihak berkepentingan yang ditugaskan untuk mengkaji semula MC&I (2002) serta untuk membangunkan standard yang disemak semula telah ditubuhkan. Majlis Pensijilan Kayu Malaysia (MTCC) bertindak sebagai Sekretariat kepada SRC dan memainkan peranan bagi memudahkan pembentukan SRC itu.

Setelah dibuat perubahan dan penambahbaikan, Standard MC&I (Hutan Asli) dapat dirumuskan seperti berikut:

Semua pemegang Sijil Pengurusan Hutan di bawah MTCS telah mengemukakan pelan peralihan kepada Badan Pensijilan Bebas yang berkenaan sebelum tarikh aplikasi iaitu 1 Julai 2012. Audit dijalankan berdasarkan kepada kehendak MC&I (Hutan Asli), tetapi sebarang ketakakuran terhadap aspek baru di dalam MC&I (Hutan Asli) berbanding MC&I (2002) direkodkan sebagai “Pemerhatian”.

Kelapan-lapan FMU di Semenanjung Malaysia iaitu Johor, Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Selangor dan Terengganu telah berusaha sedaya upaya untuk beralih dari MC&I (2002) dengan melaksanakan keperluan-keperluan dalam MC&I (Hutan Asli) menjelang 1 Jun 2013. Semua FMU tersebut mematuhi standard MC&I (Hutan Asli) dan telah dianugerahkan sijil baru yang sah laku selama tempoh tiga (3) tahun mulai tahun 2013 manakala sijil lama bagi standard MC&I (2002) adalah tidak sah lagi.

Sehingga 31 Disember 2014, lapan (8) FMU di Semenanjung Malaysia dengan melibatkan sejumlah 4.51 juta hektar Hutan Simpanan Kekal telah berjaya dikekalkan dengan Sijil Pengurusan Hutan mengikut Standard MC&I (Hutan Asli) oleh Badan Pensijilan Bebas iaitu SIRIM QAS International Sdn. Bhd. dan SGS (Malaysia) Sdn. Bhd.

Sungguhpun Pensijilan Pengurusan Hutan yang dilaksanakan kini lebih menjurus untuk memenuhi tuntutan dan kehendak pasaran pengguna antarabangsa (International Consumer Demand) dan penyertaan JPSM dalam Pensijilan Hutan (Forest Certification) pula adalah secara sukarela, namun penyertaan JPSM dan semua Jabatan Perhutanan Negeri dalam konteks ini adalah bertujuan utuh untuk menzahirkan komitmen murni terhadap kepentingan pengekalan peranan dan sumbangan sumber hutan negara, terutamanya kawasan-kawasan Hutan Simpanan Kekal (HSK) di bawah amalan Pengurusan Hutan Secara Berkekalan (PHSB) untuk dimanfaatkan oleh generasi masa kini dan masa hadapan. Hasrat JPSM ini juga sekaligus turut menjadi tumpuan utama pencapaian Wawasan JPSM, iaitu “Untuk Menjadi Agensi Terunggul Dalam Pengurusan Hutan Tropika Secara Berkekalan”. Bagi tujuan ini, Misi JPSM adalah untuk mengurus dan membangunkan sumber hutan secara berkekalan serta mengoptimumkan sumbangnya kepada pembangunan sosio-ekonomi Negara.

Sijil MC&I

Pensijilan Pengurusan Hutan merupakan satu aktiviti yang penting di peringkat antarabangsa, khususnya dalam perdagangan produk kayu-kayan. Pelaksanaan Pensijilan Pengurusan Hutan oleh Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia adalah secara sukarela bagi menzahirkan komitmen murni terhadap kepentingan pengekalan sumber hutan negara, terutamanya bagi kawasan Hutan Simpanan Kekal (HSK) di bawah amalan Pengurusan Hutan Secara Berkekalan (PHSB).  

Pada masa ini terdapat dua (2) organisasi yang memperakukan pensijilan hutan di peringkat antarabangsa iaitu Programme for the Endorsement of Forest Certification(PEFC) dan Forest Stewardship Council (FSC). Di Semenanjung Malaysia, Pensijilan Pengurusan Hutan adalah berasaskan PEFC yang dilaksanakan menerusi Skim Pensijilan Kayu Malaysia (MTCS) menggunakan standardMalaysian Criteria and Indicators for Forest Management Certification (Natural Forest) [MC&I (Hutan Asli)].  Penilaian yang dijalankan bagi tujuan Pensijilan Pengurusan Hutan pada dasarnya akan dilakukan oleh penilai bebas yang akan menjalankan penilaian ke atas setiap aktiviti pengurusan hutan di peringkat Unit Pengurusan Hutan [(Forest Management Unit (FMU)].  Penilaian bebas ini sudah tentu dapat mengelakkan keadaan berat sebelah atau biasness dan sekaligus akan menaikkan imej dan kewibawaan sesebuah institusi perhutanan.  Ianya juga merupakan satu cara untuk memaklumkan kepada rakyat Malaysia mengenai tindakan-tindakan yang diambil oleh Kerajaan melalui Jabatan Perhutanan bagi mencapai PHSB.  Ini adalah dalam konteks transparency dan accountability. 

Inisiatif pelaksanaan pensijilan pengurusan hutan di Semenanjung Malaysia bermula pada tahun 1994 berdasarkan ITTO Criteria and Indicators For Sustainable Forest Management yang diterbitkan pada tahun 1992.  Standard ini telah diuji pemakaiannya di negeri Pahang, Selangor dan Terengganu menerusi satu projek perintis kerjasama Malaysia – Netherlands.  Seterusnya pada tahun 2001 dokumen Malaysian Criteria, Indicators, Actitivies and Standards of Performance (MC&I) telah diterbitkan  untuk Pensijilan Pengurusan Hutan di Semenanjung Malaysia. Standard ini lebih dikenali sebagai MC&I (2001) yang mengandungi Kriteria, Indikator, Aktiviti dan Prestasi Standard seperti berikut:

Di bawah  standard MC&I (2001) ini, Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia telah memperolehi Sijil Pengurusan Hutan pada tahun 2002 menerusi lima (5) FMU iaitu FMU Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Selangor dan Terengganu. Ini diikuti oleh FMU Johor dan Kedah pada tahun 2003 dan FMU Kelantan pada 2004.

Selaras dengan amalan antarabangsa standard pensijilan telah dibuat kajian semula untuk memastikan penambahbaikan dibuat secara berterusan. Pelaksanaan kajian semula standard ini dilaksanakan oleh Jawatankuasa Kajian Semula yang terdiri daripada kumpulan pemegang taruh masing-masing iaitu sosial (masyarakat Orang Asli dan kesatuan pekerja), kumpulan berkepentingan terhadap alam sekitar dan ekonomi, dan agensi-agensi Kerajaan yang berkaitan dari tiga kawasan serantau di Malaysia, iaitu Sabah, Sarawak dan Semenanjung Malaysia.

Standard MC&I (2001) ini kemudiannya telah dibuat penambahbaikan bagi memberi pertimbangan yang lebih munasabah dan menyeluruh kepada kehendak perlindungan alam sekitar, ekologi, sosial dan kepelbagaian biologi dan dikenali sebagai Malaysian Criteria and Indicators for Forest Management Certification [MC&I (2002)]. MC&I (2002) ini mula diterimapakai pada tahun 2005.  Secara ringkasnya MC&I (2002) mengandungi Prinsip, Kriteria, Indikator dan juga Verifier seperti berikut:

Pada 13 Januari 2012 Malaysian Criteria and Indicators for Forest Management Certification (Natural Forest) [MC&I (Hutan Asli)] telah diterbitkan menggantikan MC&I (2002) yang telah dibuat penambahbaikan. MC&I (Hutan Asli) mula berkuatkuasa pada 1 Julai 2012.   Secara ringkasnya, Prinsip, Kriteria, Indikator dan juga Verifier di bawah standard MC&I (Hutan Asli) untuk Semenanjung Malaysia adalah seperti berikut:

Pada Tahun 2015, proses semakan semula telah dilaksanakan bermula 16 November 2015 bagi menambah baik MC&I (Hutan Asli) dan draf akhir standard yang baru telah dimuktamadkan dan diterima pakai oleh Mesyuarat Kelima SRC dan seterusnya diluluskan oleh Lembaga Pemegang Amanah MTCC pada 5 Mac 2020. Standard yang akan menggantikan MC&I (Hutan Asli) adalah Malaysian Criteria and Indicators for Sustainable Forest Management (MC&I SFM). Jangkaan penggunaan sepenuhnya standard ini adalah bermula 31 Ogos 2021. Standard ini menggantikan MC&I (Hutan Asli) dan MC&I Ladang Hutan.v2 sebagai standard yang akan digunakan untuk pensijilan pengurusan hutan bagi hutan asli dan ladang hutan di Malaysia. Secara ringkasnya, Prinsip, Kriteria, Indikator dan juga Verifier di bawah standard MC&I SFM adalah seperti berikut:

Sehingga kini enam (6) FMU iaitu negeri Johor, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Selangor dan Terengganu telah dianugerahkan Sijil Pengurusan Hutan sehingga tahun 2020 melibatkan kawasan HSK seluas 3.71 juta hektar.

Penambahbaikan dokumen standard Pensijilan Pengurusan Hutan di Semenanjung Malaysia

 Sijil Pengurusan Hutan MC&I (Hutan Asli)